Το ’38 αποχώρησε από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Έγραψε μια μακροσκελή έκθεση όπου εξηγούσε τους λόγους, αρχίζοντας με το γεγονός που είχε μάθει την προηγουμένη: Ο Όσιπ Πότνεφ είχε εκτελεστεί ένα μήνα νωρίτερα, μετά από συνοπτική δίκη – είχε κατηγορηθεί για προδοσία, συμμετοχή σε συνωμοσία κατά του σοβιετικού κράτους και υπονόμευση της σοσιαλιστικής νομιμότητας. Μια από τις αποδείξεις που είχαν χρησιμοποιηθεί στη δίκη ήταν η συνεργασία του με ομάδα μουσικών πρωτοποριακής μουσικής και με το περιοδικό που είχε τον ειρωνικό τίτλο «Musik-Muzak» και έκανε κριτική στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και στην κρατική πολιτική για τις τέχνες.
«Όλοι μου οι φίλοι, όσοι αγαπούσα κι όσοι ήταν αληθινοί επαναστάτες, είτε αυτοκτόνησαν είτε εξορίστηκαν, είτε εκτελέστηκαν», έγραφε ο Βάγκαλης. «Τι έχετε να πείτε γι’ αυτό; Ξέρω τι έχετε να πείτε, σύντροφοι: πως έπρεπε να προσέχω τις συναναστροφές μου. Κι εγώ, σύντροφοι, λέω: Δεν είμαι πια κομμουνιστής σαν εσάς, δεν ήμουν ποτέ σαν εσάς! Κι αν δεν έπασχα από μια καταραμένη αρρώστια, απ’ αυτές που συνήθως ταλαιπωρούν τους μικροαστούς, ίσως να γινόμουνα απλώς γλεντιστής, να τι θα γινόμουνα: γλεντιστής! Αλλά η ψυχική μου διάθεση ήτανε συχνά σκοτεινή, πράγμα που δεν ταιριάζει σε γλεντιστή, ούτε σε κομμουνιστή για να είμαι ειλικρινής. Και τώρα που τα διαβάζεται αυτά, τώρα που μου κάνετε τη χάρη να τα διαβάσετε, μέσα στο κλίμα της παρανομίας και των διώξεων, σύντροφοι, ξέρω τι σκέφτεστε: σκέφτεστε πως είμαι οπαδός της Τετάρτης Διεθνούς, πως έχω απαρνηθεί το λενινισμό! Για να είμαι ειλικρινής, σύντροφοι, δεν δίνω δεκάρα για το τι σκέφτεστε!
»Άρα, αποχωρώ από το ΚΚΕ. Παραδέχομαι, καθυστερημένα, σύντροφοι, πως ο Καρλ Κάουτσκυ είχε δίκιο όταν έλεγε πως η μπολσεβίκικη επανάσταση είχε γραφειοκρατικό χαρακτήρα – ο Κάουτσκυ, που εδώ στο ΚΚΕ θεωρείται αποστάτης. Ο αποστάτης Κάουτσκυ! Άρα, κι εγώ αποστάτης είμαι, αλλά, το ξαναλέω, σκοτίστηκα για το τι σκέφτεστε, σύντροφοι! Ένα ξέρω και για ένα είμαι σίγουρος, πέρα απ’ την ανυπαρξία του θεού, που ήταν πάντα η μόνη μου βεβαιότητα: το ΚΚΕ αγνοεί τον ίδιο τον πυρήνα της επανάστασης, αγνοεί την ατομική ελευθερία, δεν ενδιαφέρεται για την ανατροπή των θεσμών ούτε για την υπέρβαση της τουρκοβαλκανικής παράδοσης, αντίθετα, σύντροφοι, τα ήθη μας δεν διαφέρουν από κείνα των μικροαστών, των δημοσίων υπαλλήλων, των καθυστερημένων αγροτών που τους κολακεύουμε για να τους φέρουμε κοντά μας. Αντίθετα απ’ όσα συμβαίνουν σήμερα στη Σοβιετική Ένωση, οι μπολσεβίκοι του ’17 – ήμουν εκεί, σύντροφοι, και ξέρω – ζητούσαν ελευθερία, τέχνη, αθεΐα, δημοκρατία, χειραφέτηση των γυναικών και των παιδιών, δικαίωμα στην άμβλωση, μόρφωση, απολαύσεις, τεχνολογία! Το θυμάμαι, σύντροφοι, για λίγα χρόνια έζησα την υλοποιημένη ουτοπία, όχι την κομματική πειθαρχία και τη λατρεία των αρχηγών και τις δίκες και τις πισώπλατες εκτελέσεις. Τώρα οι επαναστάτες αποκαλούνται λυσσασμένα σκυλιά και τουφεκίζονται με συνοπτικές διαδικασίες, και τη θέση τους παίρνουν οι γραφειοκράτες, οι εισαγγελείς και οι χαφιέδες, και οι δήμιοι, η ιεραρχημένη εξουσία, σύντροφοι. Άνθρωποι σαν τον Βισίνκσκι! Σαν τον δημόσιο κατήγορο των υποτιθέμενων προδοτών που τον αποκαλούν “δεξί χέρι του Στάλιν”, αλλά εγώ ανατριχιάζω, σύντροφοι, ανατριχιάζω: βλέπω να επικρατεί το στείρο πνεύμα του νυχτοφύλακα».
Η έκθεση ήταν δεκαέξι πυκνογραμμένες σελίδες, που τις είχε διορθώσει η Λουίζα, γιατί ο Βάγκαλης έκανε πολλά ορθογραφικά και συντακτικά λάθη, και που στη συνέχεια τις είχε αντιγράψει με προσεκτικά γράμματα. «… Καθώς αυτά συμβαίνουν “εκεί”, εμείς εδώ στην Ελλάδα δεν ξέρουμε τίποτα, δεν υποπτευόμαστε τίποτα, είμαστε μια υπανάπτυκτη χώρα που κανείς δεν θέλει να αναπτυχθεί, κι όπως συμβαίνει παντού έχει το Κομμουνιστικό Κόμμα που της αναλογεί. Το μοναδικό μας επιχείρημα με το οποίο προσελκύουμε αυτό που ονομάζουμε, φρικιαστικά, “μάζες” είναι ότι είμαστε οι μάρτυρες, τα θύματα, τα σφάγια μιας άγριας πολιτικής».
Στη συνέχεια, ο Βάγκαλης είχε καταγράψει ολόκληρο κατάλογο με ονόματα εκτελεσθέντων στις πρόσφατες δίκες της Μόσχας, και κατέληγε με το όνομα του Μαγιακόβσκι – «να ένας, σύντροφοι, που πρόλαβε κι αυτοκτόνησε!» - και του Νικολάι Μπουχάριν – αυτός την έχει γλιτώσει προς το παρόν, αλλά προτού βγάλουν κάποιον απ’ τη μέση, τον παραμερίζουν, ε, λοιπόν ο Μπουχάριν παραμερίστηκε, τώρα έρχεται η ώρα της εκτέλεσης! Με τις λεγόμενες εκκαθαρίσεις, ο Στάλιν θα σκοτώσει περισσότερους απ’ όσους η ισπανική γρίππη το ’18! Ανέφερε και τα ονόματα των Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ, παρ’ όλο που δεν ήταν, είπε, φίλοι του, αλλά τους φάγανε μπαμπέσικα – να συνεχίσω σύντροφοι; αναρωτιόταν και συνέχιζε, λοιπόν, Σεργκέι Τερτιακόφ, Λέον Τρότσκι – Καταλάβαινε και μόνος του πως ήταν η πιο τρελή στιγμή να φύγει απ’ το Κόμμα, μέσα στη δικτατορία του Μεταξά και πριν από έναν πόλεμο που έμοιαζε σχεδόν αναπόφευκτος. Αλλά δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς, «Είναι τρελό που φεύγω τώρα», είπε στη Λουίζα, «αλλά όλα μου φαίνονται τρελά, όλα!»
Η έκθεση τελείωνε έτσι:
«Φεύγω την πιο απρόσμενη στιγμή, σύντροφοι, και μη νομίζετε πως δεν το ξέρω. Αλλά, τα τελευταία χρόνια, η μοναδική ειλικρινής λύση για μένα, θα ήταν να καταταγώ στις διεθνείς ταξιαρχίες, στην Ισπανία! Όμως δεν μπορώ, η υγεία μου δεν θα μου επέτρεπε να φτάσω ούτε μέχρι τη Μασσαλία. Ξέρω τι θα πείτε: πως συγκατοικώ με την αδελφή του Στέφανου Ασημάκη, του Έλληνα Γκαίμπελς, ίσως μάλιστα αφήσετε να εννοηθεί πως είμαι χαφιές, τέτοια πράγματα τα έχετε κάνει στο παρελθόν, σύντροφοι, ή όχι; Θυμάστε, σύντροφοι, τι είπε ο Ντριέ Λα Ροσέλ πριν δυο-τρία χρόνια;» συνέχιζε ο Βάγκαλης, αγνοώντας πως ήταν τελείως απίθανο να ξέρει το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ έναν Γάλλο συγγραφέα της συντηρητικής παράταξης. «“Η ελευθερία”, είπε ο Ντριέ Λα Ροσέλ, “έχει εξαντληθεί. Ο άνθρωπος πρέπει να αναζητήσει καινούργια δύναμη στη μαύρη πλευρά της φύσεώς του. Και το λέω εγώ, ένας διανοούμενος, ο αιώνιος ελευθεριακός”. Αυτά είπε, σύντροφοι, και πήγε κι έγινε φασίστας.
»Όταν ξαναμετρηθούμε, σύντροφοι, θα έχουμε μείνει οι μισοί. Κι όχι επειδή θα μας έχουνε λιανίσει στον πόλεμο! Θα γίνει κι αυτό, θα μας λιανίσουν, αλλά όχι προτού οι ηγεσίες κόψουν όσα κεφάλια εξέχουν!»
Έτσι έφυγε απ’ το Κόμμα, και η ηγεσία του Κόμματος είπε πως τον διέγραψε. Δυο βδομάδες αργότερα έμαθε για την εκτέλεση του Νικολάι Μπουχάριν.
Σώτη Τριανταφύλλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου